ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 27/9/2001
Μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στις ΗΠΑ, η Διεθνής Κοινότητα πρέπει να κινηθεί για μια αποτελεσματική απάντηση σε 2 άξονες: 1) Στη συντριβή τnς τρομοκρατίας με ένα συνδυασμό ενεργειών στο πολιτικό, ιδεολογικό, οικονομικό και στρατιωτικό πεδίο. 2) Στην παράλληλn προάσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και του πολιτισμικού πλουραλισμού. Στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας και της δημοκρατικής οργάνωσης της παγκοσμιοποίησης.
Οι δύο αυτές κατευθύνσεις δεν πρέπει να εξυπηρετούνται ανισομερώς, πολύ περισσότερο δεν αλληλοαναιρούνται ή να διατυπώνονται προσχηματικά.
Γι' αυτό, θα ήταν χρήσιμο να αποσαφηνιστούν ορισμένα βασικά στοιχεία (και να καταρριφθούν οι σχετικοί μύθοι) του φαινομένου της τρομοκρατίας.
Η τρομοκρατία δεν αποτελεί κατά κανέναν τρόπο πρόσφορο μέσο πάλης των οποιωνδήποτε καταπιεσμένων. Η ιστορική πείρα έδειξε ότι αυτές οι μέθοδοι οδηγούν στη συσπείρωση του όποιου αντιπάλου, στον περιορισμό της μαζικής υποστήριξης, στην αδυναμία συγκρότησης συμμαχιών και, τέλος, στη βέβαιη ήττα αυτών των κινημάτων. Πολύ περισσότερο επειδή, ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Αντίθετα τα μέσα, τελικά, επικαθορίζουν το στόχο παρά τις αρχικές προθέσεις. Σταδιακά, οι στόχοι διαμορφώνονται κατ' εικόνα και ομοίωση των μέσων που χρησιμοποιούνται. Κινήματα που χρησιμοποίησαν την τυφλή, άγρια βία, ανεξαρτήτως των ηθικών ενδεχομένως αφετηριών τους, κατέληξαν νσ αποτελούν για το λαό αυταρχικότερα και πολύ πιο άδικα συστήματα από αυτά που υποτίθεται ότι πήγαν να ανατρέψουν. Τα πρόσφατα παραδείγματα των Ταλιμπάν ή της ισλαμικής επανάστασης στο Ιράν περιγράφουν σαφώς αυτή τη διαδικασία μετάλλαξης.
Η τρομοκρατία δεν αποτελεί αποκλειστικά όπλο των σχετικά αδυνάτων, αλλά επίσης και των σχετικά ισχυρών. Δεν αποτελεί μόνον όπλο των -υποτίθεται- "επαναστατών", αλλά επίσης και των ακραίων συντηρητικών. Δεν αποτελεί μόνον όργανο πάλης με αίτημα την αλλαγή αλλά και όργανο για να εμποδιστεί κάθε αλλαγή. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της τρομοκρατίας των ρατσιστικών οργανώσεων, της "μαύρης" τρομοκρατίας, των χτυπημάτων της σύγχρονης ακροδεξιάς (Οκλαχόμα, Μπολόνιακ.λπ.). Επίσης, πρέπει να επισημανθεί ότι η τρομοκρατία δεν έχει μόνον αμυντικό, αλλά συχνά έχει και επιθετικό χαρακτήρα, π.χ., ο ισλαμικός φονταμενταλισμός δεν διαμορφώθηκε μόνον αμυντικά απέναντι στη Δύση, αλλά είχε και έχει ισχυρά επιθετικά στοιχεία.
Στη βάση όλων των παραπάνω ελλοχεύει ο κίνδυνος διαμόρφωσης -ντροπαλά ή απροκάλυπτα-αντιλήψεων Περί "καλής" και "κακής" τρομοκρατίας. Αυτές οι απόψεις δεν είναι μόνον αφελείς. Κυρίως οδηγούν στην ανοχή και στην υπόθαλψη της τρομοκρατίας συνολικά.
Στο σύστημα αιτίου-αιτιατού, η τρομοκρατία δεν παράγεται άμεσα από διεργασιες οικονομικής και κοινωνικής βάσης. Εχει έμμεση σχέση, αλλά όχι άμεση. Διαμεσολαβεί η ιδεολογία, πολύ συχνά με τη μορφή της θρησκείας. Η σχετική αυτονομία του εποικοδομήματος έχει πολλαπλά αποδειχθεί, τουλάχιστον με τη μορφή της αντοχής και τnς συντηρητικής λειτουργίας της συνείδησης σε συσχετισμό με τις πραγματικές, οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις.
Γι' αυτό άλλωστε κάθε κοινωνική σύγκρουση(οσοδήποτε σοβαρή) δεν οδηγεί υποχρεωτικά στη χρήση τέτοιων μεθόδων, αλλά απαιτείται ένα κατάλληλο -εκ των προτέρων διαμορφωμένο-ιδεολογικό περιβάλλον. Δεν είναι, λοιπόν, η τρομοκρατία το όπλο των απελπισμένων, αλλά, κυρίως, είναι το όπλο των φανατικών.
Ακριβώς γιατί η τρομοκρατία διαστρεβλώνει και επιβαρύνει τις αντιθέσεις που υποτίθεται πάει να επιλύσει, ακριβώς γιατί η τρομοκρατία συνιστά άρνηση ' της πολιτικής και πολύ περισσότερο άρνηση της δημοκρατικής δράσης των πολιτών, ακριβώς γι' αυτό η τρομοκρατία αποσπάται τελικά από το έδαφος των πραγματικών αντιθέσεων και διαμορφώνεται οργανωτικά και ιδεολογικά σε ολοκληρωμένο συγκρότημα υπερκείμενο της κοινωνίας. Από αυτή τη σκοπιά είναι δυνατόν αλλά και επιβάλλεται να χτυπηθεί και να συντριβεί σαν ξεχωριστό στοιχείο της υπερδομής. Ετσι γίνεται δυνατό και πρέπει να-χτυπηθεί η παλαιστινιακή τρομοκρατία, αλλά όχι οι Παλαιστίνιοι και το αίτημά τους για εθνική αποκατάσταση, να χτυπηθούν οι Ταλιμπάν και ο Λάντεν, αλλά όχι ο αφγανικός λαός, να χτυπηθεί n ETA, αλλά όχι οι Βάσκοι, να πολεμηθεί ο φονταμενταλισμός, αλλά όχι οι θρησκείες.
Σε σχέση με τα παραπάνω θα πρέπει να τονιστεί η αφέλεια των μηχανιστικών ερμηνειών της σχέσης αιτίου-αποτελέσματος, που με διάφορους τρόπους μάς λένε ότι για να νικηθεί η τρομοκρατία πρέπει λίγο-πολύ να εξαλειφθούν οι αντιθέσεις επί της, γης. Ότι αντί να καταπολεμούμε ευθέως την τρομοκρατία, πρέπει να εργαζόμαστε για μια ουτοπική, μονοφωνική κοινωνία αγγέλων. Αυτές οι αντιλήψεις εκτός του ότι συγγενεύουν πλαγίως με την ιδεολογική μονολιθικότητα του τρομοκράτη ( η σωτήρια παγκόσμια επικράτηση του Ισλάμ, του κομμουνισμού, της αρετής κ.λπ.) είναι φανερό ότι συχνά είναι καλής πίστης. Πρέπει όμως να γίνει κατανοητό ότι ο αγώνας για ένα καλύτερο και δικαιότερο κόσμο, δεν πρέπει να διέπεται από το μεταφυσικό βολονταρισμό και την τελεολογία των φανατικών, αλλά να κινείται με βάση τη λογική της διαρκούς μεταρρύθμισης, της λογικής του εφικτού, τη λογική του πλουραλισμού και βέβαια να αφορά τόσο στη βάση όσο και στο εποικοδόμημα. Για έναν κόσμο Καλύτερο και δικαιότερο, λοιπόν, η τρομοκρατία πρέπει να συντριβεί.