Η ουσιαστική αυτογνωσία προϋπόθεση της εθνικής αυτοπεποίθησης
ΤΑ ΝΕΑ 29/08/2002
Στην ελληνική πολιτική ζωή αποτελεί σύνηθες φαινόμενο η κυριαρχία μύθων. Τα πρόσφατα γεγονότα γύρω από την εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη το επιβεβαίωσαν πανηγυρικά. Για πολλά χρόνια ο μύθος στο χώρο των μη δεξιών πολιτικών δυνάμεων ήθελε την εγχώρια τρομοκρατία ενεργούμενο μυστικών υπηρεσιών - δυτικών βέβαια, και κατά προτίμηση της CΙΑ.
Η εξελισσόμενη από την αρχή του καλοκαιριού εξάρθρωση της τρομοκρατίας δείχνει την απόσταση του μύθου από την πραγματικότητα. Παρ' όλα αυτά έμεινε προσκολλημένο σε αυτόν το ΚΚΕ, πιστό στο δόγμα «αν η πραγματικότητα δενσυμφωνεί με τις απόψεις μας τόσο το χειρότερο γι' αυτήν» Από κοντά, βέβαια, και διάφοροι άλλοι πιστοί αυτού ή άλλων παρεμφερών μύθων για τη 17 Νοέμβρη και οι οποίοι περιφέρουν τη δυσπιστία τους για τις εξελίξεις, σεναριολογώντας - μπουρδολογώντας ατελείωτα από τα τηλεοπτικά παράθυρα.
Πολύ σημαντικότερος, βέβαια, μύθος από τον προαναφερθέντα αλλά και σχετιζόμενος με αυτόν, εκείνος που ρίχνει τις ευθύνες για όλα τα δεινά της ελληνικής ιστορίας στους ξένους, απαλλάσσοντας - αμέσως ή εμμέσως - κάθε εγχώριο παράγοντα. Σε αυτό το πλαίσιο κυριάρχησε η αντίληψη ότι η επτάχρονη δικτατορία δεν ήταν αποτέλεσμα, κυρίως, του ελληνικού συσχετισμού δυνάμεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις αντιφάσεις, τις αποφάσεις, τα λάθη και τις παραλείψεις των διαφόρων δυνάμεων της χώρας. Αντίθετα, ο μύθος έλεγε πως επιβλήθηκε από τις ΗΠΑ και τη CΙΑ, που όχι μόνο πήραν τη σχετική απόφαση αλλά και σχεδίασαν λεπτομερειακά την εκτέλεσή της, χρησιμοποιώντας απλώς κάποιους «επίορκους» Έλληνες σαν «πιόνια».
Τι σχέση, λοιπόν, με αυτό το μύθο έχουν τα αρχεία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ 1964-68 που δόθηκαν στη δημοσιότητα; Παρά τα κενά που συνεχίζουν να υπάρχουν και παρά τα όσα έγιναν μετά το '68, μάλλον ελάχιστη αν όχι καμία.
Εξάγεται, σίγουρα, η εικόνα της ανάμειξης των ΗΠΑ στα εσωτερικά της Ελλάδας, μερικές φορές, βέβαια, με «πρόσκληση» ελληνικών παραγόντων. Εξάγεται, επίσης, η εικόνα των πολιτικών τους προτιμήσεων, των σκέψεων - που δεν υλοποιήθηκαν - για «χρηματική ενίσχυσή» τους, των φόβων για τις διακηρύξεις του Α. Παπανδρέου. Εκείνο που σίγουρα δεν εξάγεται είναι κάτι που να επιβεβαιώνει τον μύθο που κυριάρχησε συντριπτικά στη μεταπολίτευση.
Χαρακτηριστικά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ διαμηνύει στις 3 Απριλίου στον πρεσβευτή Τάλμποτ «θα θέλαμε να είμαστε πιο αυστηροί στις προειδοποιήσεις μας κατά οποιασδήποτε συνταγματικής εκτροπής. Ο βασιλεύς θα πρέπει να λάβει πιο σοβαρά υπόψη του το μέγεθος της αντίδρασης του ελληνικού λαού», ενώ την παραμονή του πραξικοπήματος, στις 20 Απριλίου '67, του επισημαίνει πως «η αμερικανική κυβέρνηση έχει πλήρη επίγνωση των δημοκρατικών πεποιθήσεων του Γεωργίου Παπανδρέου, της μακράς ιστορίας του στον αντικομμουνιστικό αγώνα (..), θεωρούμε ότι ο βασικός φόβος του σε αυτή τη φάση είναι η σύλληψη του γιου του Ανδρέα» και τον καλεί να επιδιώξει ένα συμβιβασμό με τον βασιλιά να δεσμεύεται ότι δεν θα συλληφθεί ο Ανδρέας και τον Γ. Παπανδρέου, ότι, αν κερδίσει, δεν θα αλλάξει την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων.
Δυστυχώς η αντιμετώπιση της ελληνικής δημοσιότητας στα αμερικανικά αρχεία παρέμεινε εγκλωβισμένη στον μύθο «για όλα φταίνε οι ξένοι». Κι επειδή δεν μπορούσε να βρεθεί κάτι άλλο χρησιμοποιήθηκαν τα αυτονόητα που γνώριζαν «και οι πέτρες» και δύο τηλεγραφήματα του '66 που έδειχναν γνώση της πρεσβείας για την ύπαρξη συνωμοτικής ομάδας υπό τον Γ. Παπαδόπουλο.
Ε, και; Μα αυτό είχε λεχθεί προφητικά και στη Βουλή από τον αείμνηστο Ηλία Ηλιού μετά την προβοκάτσια στον Έβρο με τη ζάχαρη στα τανκ. Ενώ ο κίνδυνος της δικτατορίας επισημαινόταν από την πολιτική των «5 σημείων» της ΕΔΑ και από όλες τις παρεμβάσεις των Ηλ. Ηλιού, Λ. Κύρκου κ.ά., πολιτική που γνώριζε την αντίθεση ή και τη διαβολή της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου, για τους δικούς της, η καθεμία, λόγους.
Αντί, λοιπόν, να επαιρόμαστε πως καίμε φακέλους στο όνομα της λήθης ας ανοίξουμε και τα δικά μας αρχεία - όσα, βέβαια, διαθέτουμε - κρατικά, κομματικά, ατομικά, για να αποκτήσουμε μνήμη και ουσιαστική αυτογνωσία, στη θέση των μύθων που μας τραβάνε πίσω. ?λλωστε, η πραγματική αυτογνωσία είναι προϋπόθεση της εθνικής αυτοπεποίθησης που διακηρύσσεται ως στόχος.