(Ελευθεροτυπία, 17/12/01)
Από τον διάλογο για την Κοινωνική Ασφάλιση, καθ' όλη την διάρκεια του έτους αυτού, ανεξάρτητα από την μορφή του και από τους συμμετέχοντες, απουσίασε η διάσταση της ισότητας των φύλων. Κατά την άποψή μου η απουσία της διάσταση της ισότητας αναδεικνύει τρία ζητήματα. Το μέτρο της ανισότητας ανάμεσα στα φύλα, την σημασία της συμμετοχής των γυναικών στα κέντρα όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις και τέλος τις δυσκολίες του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος σε μία χώρα όπου η αντιπαράθεση των ιδεών και των πολιτικών προτάσεων, ο δημόσιος και κοινωνικός διάλογος διεξάγονται με μεγάλη δυσκολία και συνήθως όχι επί της πολιτικής ουσίας.
Ημερίδα διαλόγου με θέμα την "Μεταρρύθμιση των Ασφαλιστικών Συστημάτων και την Ισότητα των Φύλων" διοργανώθηκε από την ευρωβουλευτή κ. Άννα Καραμάνου στην αρχή του μήνα στην οποία πήραν μέρος πολλές γυναίκες από διαφορετικούς φορείς και πολιτικο-ιδεολογικούς χώρους. Διαφορές υπήρξαν όμως η ικανοποίηση ήταν ολοφάνερη διότι έγινε μία συζήτηση σε βάθος, διότι στην συζήτηση αυτή οι προσεγγίσεις ήταν πολιτικές και επιστημονικές και διότι προς το κλείσιμο της ημερίδας είχε διαμορφωθεί και πρόταση για την συμμετοχή εκπροσώπων του γυναικείου κινήματος στο τραπέζι του Κοινωνικού Διαλόγου. Πρόταση αρκετά παλιά η οποία βρήκε και την εφαρμογή της στον παλαιότερο Κοινωνικό Διάλογο για την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση.
Ποιες ήταν οι επιπτώσεις από αυτή τη πολύ σοβαρή, άρτια οργανωμένη, επιστημονικά τεκμηριωμένη, πλουραλιστική συζήτηση για την Κοινωνική Ασφάλιση; Στελέχη της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ δήλωναν ότι δεν πηγαίνουν μ' αυτούς τους όρους (ποιους όρους;;;) στον κοινωνικό διάλογο. Δημιουργήθηκε η εντύπωση υπονόμευσης και αμφισβήτησης των θεσμών. Δέχθηκε επίθεση ο Υφυπουργός Εργασίας ο οποίος έκανε μία εξαιρετική και ολοκληρωμένη εισήγηση. Κάποιος τόλμησε να ειρωνευτεί την κ. Αλίκη Γιωτοπούλου -Μαραγκοπούλου, η κοινωνική προσφορά της οποίας στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην λειτουργία των θεσμών, του Συντάγματος, της δικαιοσύνης, στην ισότητα των φύλων αποτελεί εθνικό κεφάλαιο. Κάποιος άλλος σε στήλη ημερήσιας μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα, ανάμεσα σε πολλές ασυναρτησίες, διάλεξε να μπερδεύει τα ονόματα (συστηματικά) των διακεκριμένων γυναικών που ανέλαβαν την ευθύνη της παρουσίασης των απόψεών τους. Υπουργοί και γραμματείς αισθάνθηκαν την ανάγκη να δηλώσουν δημόσια ότι οι θέσεις που παρουσιάστηκαν ήταν ευθύνη των διοργανωτών. Παρ' ολίγον δηλαδή να πέσει η κυβέρνηση!!!! Και όλο μαζί το ανάθεμα για τον κλονισμό της ήρεμης πορείας προς τον κοινωνικό διάλογο, όπου μάλλον τίποτε δεν πρέπει να αλλάξει, έπεσε στην κεφαλή της ευρωβουλευτού Άννας Καραμάνου. Της Καραμάνου που πήρε θέση για τις ταυτότητες όταν η πλειοψηφία των κυβερνητικών στελεχών κρυβόταν. Που έχει βραβευτεί για τον αγώνα της υπέρ της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών με την Τουρκία. Της Καραμάνου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των μεταναστών και των προσφύγων. Της ανάπτυξης δεσμών με τις γυναίκες του Ιράν, του Ιράκ, του Αφγανιστάν πολύ πριν γίνει το τρομοκρατικό χτύπημα, και εξ αιτίας του πολέμου, ανακαλυφθεί η μπούργκα της εξαθλίωσης και της καταπίεσης των γυναικών στο Αφγανιστάν. Της Καραμάνου που δεν περίμενε ποτέ να δει κατά πού θα μπαλαντζάρει η κατάσταση για να πάρει θέση. Που δεν φρόντισε ποτέ να έχει την πλάτη της καλυμμένη.
Το σημείωμα αυτό γράφεται με αφορμή την Κοινωνική Ασφάλιση, στην πραγματικότητα δεν είναι αυτό το θέμα μου. Η άποψή μου ωστόσο για να μην θεωρηθεί ότι υπεκφεύγω, είναι ότι πρέπει να μεταρρυθμιστεί. Και ότι χρειάζεται στις αλλαγές που θα γίνουν να βαρύνουν: η πραγματική θέση των γυναικών στην οικονομία και στην κοινωνία, οι "νέοι κοινωνικοί κίνδυνοι" της φτώχειας και της μακροχρόνιας ανεργίας, οι χιλιάδες γυναίκες που δεν θεμελιώνουν ποτέ δικαίωμα σε σύνταξη, οι χιλιάδες γυναίκες που είναι ασφαλισμένες έμμεσα όσο κρατάει ο γάμος τους και βρίσκονται ξεκρέμαστες σε περίπτωση διάλυσης του δεσμού. Η αύξηση της απασχόλησης των γυναικών, η βελτίωση της θέσης τους στην εργασία. Οι κοινωνικές υπηρεσίες, κοινωνικές υποδομές, κοινωνικά επιδόματα, γονικές άδειες με αποδοχές που θα διευκολύνουν τους γονείς και όχι τις γυναίκες στην φροντίδα των παιδιών στην περίοδο που έχουν πραγματική ανάγκη, στην φροντίδα των ηλικιωμένων και εξαρτημένων. Να διευκολύνουν τους γονείς, την οικογένεια και όχι την γυναίκα και να συμβάλουν στην συμφιλίωση των οικογενειακών και των επαγγελματικών υποχρεώσεων. Είναι απολύτως αναγκαίο να προχωρήσουμε στην εξατομίκευση των κοινωνικών δικαιωμάτων που σημαίνει ότι κάθε πολίτης πρέπει να προστατεύεται με ατομικά κοινωνικά δικαιώματα για να υπάρχει εισοδηματική ασφάλεια και δυνατότητα αξιοπρεπούς διαβίωσης. Να συζητήσουμε και να θέσουμε τις προϋποθέσεις για την εξατομίκευση των κοινωνικών δικαιωμάτων και τον καθορισμό των ορίων συνταξιοδότησης σε μία νέα λογική ατομικών αναγκών και πολλαπλών, ευέλικτων επιλογών συμβατών με την αρχή της ισότητας και την τάση εξίσωσης των ορίων που επικρατεί στην Ε.Ε. Ένα είναι σίγουρο, αν τα πράγματα μείνουν όπως έχουν στο όνομα της μητρότητας και της διευκόλυνσης των γυναικών ώστε ν' ανταποκρίνονται καλά στους πολλαπλούς τους ρόλους με κυρίαρχο τον παραδοσιακό αυτό δεν θα είναι προς όφελος των γυναικών.
Τον επόμενο μήνα θα ξεκινήσουν οι εορτασμοί για τα 50 χρόνια της κατάκτησης της ψήφου από τις γυναίκες στην Ελλάδα. Σ' αυτά τα πενήντα χρόνια κατακτήσαμε πολλά. Έχουμε διασχίσει δρόμο από τότε που η Ελένη Μπούκουρη Αλταμούρα έπρεπε να ντυθεί άντρας για να σπουδάσει ζωγραφική, όμως βρισκόμαστε σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι φονταμενταλισμοί καιροφυλακτούν. Δεν είναι που μας απαγορεύεται να επισκεφτούμε το Άγιο Όρος Είναι που η απαγόρευση αυτή συνδέεται με ιδέες και αντιλήψεις που έρχονται από τα βάθη του μεσαίωνα και προσκρούουν με βρόντο στην αναγραφή του θρησκεύματος πάνω στις ταυτότητες. Είναι που δεν μπορούν πια να μας καινε στην πυρά, που μπορούν όμως να έχουν μαζική υποστήριξη στο ανάθεμα ως απάντηση στα ερωτηματικά για τον γυναικείο αποκλεισμό από μία γεωγραφική περιοχή 400 τ.μ. Είναι που επιβραβεύονται όσοι/ ες ισορροπούν στο απυρόβλητο και τιμωρούνται όσοι / ες παίρνουν θέση στις μεγάλες συγκρούσεις. Είναι που η πρόοδος, ο εκσυγχρονισμός της κοινωνίας, της οικονομίας, της πολιτικής συνδέεται άρρηκτα με την ισότητα των φύλων και όταν χτυπιούνται άνθρωποι που προσωποποίησαν με τις μικρές τους δυνάμεις τον εκσυγχρονισμό και την ισότητα, ανησυχούμε για την τύχη του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος.