Θεωρητικά, το θέμα της Κεντροαριστεράς έχει προ πολλού εξαντληθεί. Μια οργανωμένη ανασύνθεση του πολιτικού σκηνικού επιβάλλει την μετάβαση από τον άγονο και ανεπαρκή πλέον δικομματισμό σε ένα γόνιμο διπολισμό. Οι ανακατατάξεις στην Κεντροδεξιά δρομολογήθηκαν με το κόμμα Αβραμόπουλου και είναι πιθανόν τελικά να οδηγήσουν σε διεύρυνση του ζωτικού χώρου της. Από την άλλη πλευρά, η ανάγκη να αντιστοιχηθεί το πολιτικό υποκείμενο του εκσυγχρονισμού με το εύρος του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος οδηγεί ευθέως στην ανάγκη συγκρότησης της Κεντροαριστεράς.
Αυτή η διαδικασία θα ανανεώσει τον προγραμματικό λόγο της προοδευτικής παράταξης, θα ενεργοποιήσει κοινωνικές δυνάμεις και θα διαμορφώσει εναλλακτική διέξοδο προς τα αριστερά. Ταυτοχρόνως θα αποτελέσει ασπίδα απέναντι στη φυσιολογική φθορά από την σχεδόν εικοσαετή άσκηση της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ αλλά και από την κόπωση που το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα παρουσιάζει το τελευταίο διάστημα.
Συζητήσεις, συναντήσεις, «κοσκίνισμα» έγιναν όλα το 2000. Τώρα ήρθε η ώρα να ζυμώσουμε.
Υπόθεση μεγάλων τομών
Κρατώντας στη σκέψη μας το αυτονόητο, ότι δηλαδή η συγκρότηση της Κεντροαριστεράς είναι υπόθεση μεγάλων πρωτοβουλιών και τομών – αλλιώς θα είναι ψευδεπίγραφη και χωρίς νόημα – ας αξιολογήσουμε τις τρεις υπαρκτές εκδοχές.
Εκδοχή 1η : Η κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ συνεχίζουν σε γενικές γραμμές «ως έχουν» και γίνονται βελτιωτικές κινήσεις με την συμμετοχή στην κυβέρνηση στελεχών από την Αριστερά ή τον φιλελεύθερο χώρο.
Χωρίς να υποτιμάται η σημασία τέτοιων κινήσεων και με δεδομένα τα εξαιρετικά δείγματα γραφής όσων από το χώρο της Αριστεράς ή της Οικολογίας συμμετέχουν στο κυβερνητικό έργο, είναι προφανές ότι από μόνες τους δεν ενεργοποιούν κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, δεν συγκροτούν Κεντροαριστερά. Η αντίληψη ότι με ουσιαστικά ανέπαφο το πολιτικό υποκείμενο, αρκεί η βελτίωση του κυβερνητικού έργου για να αντιστραφεί το κλίμα και να ανασυγκροτηθεί εξ αντανακλάσεως η πολιτικοκοινωνική πλειοψηφία του εκσυγχρονισμού, είναι παρακινδυνευμένη.
Εκδοχή 2η : Η επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ, η μετεξέλιξη του δηλαδή σε κόμμα-παράταξη μέσω του Συνεδρίου του.
Όσοι το προτείνουν, ισχυρίζονται ότι ήδη στην πράξη το ΠΑΣΟΚ είναι κόμμα – παράταξη. Αναμφίβολα πρόκειται για σοβαρή πρόταση που απαιτεί συζήτηση καθώς η επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ θα αποτελέσει ούτως ή άλλως σημαντική και θετική εξέλιξη. Υπάρχουν όμως δύο τουλάχιστον σημαντικά μειονεκτήματα. Περιορίζει το εύρος του εγχειρήματος, γιατί θα αφήσει έξω από την προσπάθεια πολύτιμες δυνάμεις που για διαφορετικούς λόγους δεν θα θελήσουν να ενταχθούν κομματικά στο – έστω επανιδρυμένο – ΠΑΣΟΚ. Παράλληλα φοβάμαι ότι θα ενταθούν υπαρκτές και ήδη διατυπωθείσες καχυποψίες απέναντι σε δυνάμεις της Αριστεράς, που με τη σειρά τους δεν έχουν καμία πρόθεση να βρεθούν στο κέντρο μιας εσωκομματικής σύγκρουσης του ΠΑΣΟΚ και πολύ περισσότερο να θεωρηθούν ότι λειτουργούν ως εξαπτέρυγα αυτής ή της άλλης πλευράς.
Εκδοχή 3η : Η διαμόρφωση μιας πολύχρωμης παράταξης της Κεντροαριστεράς ή της πληθυντικής Αριστεράς από δυνάμεις με διαφορετικές διαδρομές και ιδεολογικοπολιτικό φορτίο που θα συνδιαμορφώσουν τον ισχυρό μεταρρυθμιστικό πόλο στη βάση μιας συγκεκριμένης πολιτικής συμφωνίας.
Αυτή η ελληνική εκδοχή της ιταλικής «Ελιάς» θα αιμοδοτήσει ουσιαστικά το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα, ανανεώνοντας τους δεσμούς του με την κοινωνία και διευρύνοντας ταυτόχρονα αμφίπλευρα τα όρια της κυβερνητικής παράταξης. Ισχυρίζομαι ότι είναι καθαρή λύση, δεν αμφισβητεί τον κεντρικό ρόλο του ΠΑΣΟΚ αλλά του ανοίγει ένα νέο πεδίο και διευκολύνει την χωρίς καχυποψίες όσμωση διαφορετικών δυνάμεων. Το πιο σημαντικό είναι ότι ανταποκρίνεται στην ανάγκη εξέλιξης του πολιτικού μας συστήματος. Με τις αναγκαίες προσαρμογές στον εκλογικό νόμο, θα περάσουμε ομαλά στην νέα φάση με ισχυρούς συνασπισμούς και κυβερνήσεις.
Σχέσεις Εμπιστοσύνης
Η συγκρότηση της Κεντροαριστεράς είτε με την διαμόρφωση πόλου, που εγώ προτείνω, είτε με την επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ προϋποθέτει ετοιμότητα για μετατοπίσεις στο χώρο του ΠΑΣΟΚ και της Αριστεράς και κυρίως σχέσεις εμπιστοσύνης. Είναι γνωστό ότι για μια εικοσαετία οι σχέσεις ΠΑΣΟΚ – δημοκρατικής Αριστεράς, ήταν σχέσεις αγάπης-μίσους, σχέσεις δύσκολες, ενίοτε ακραία αντιπαραθετικές. Το αποτύπωμα εκείνης της περιόδου υπάρχει ακόμα αν και λιγότερο βαθύ πλέον, κυρίως λόγω των μεγάλων αλλαγών που επέφερε η πολιτική Σημίτη.
Επιβιώσεις αλαζονικής συμπεριφοράς στο ΠΑΣΟΚ είναι οι κατά διαστήματα επιχειρούμενες συσπειρώσεις διαφόρων δυνάμεων του ιστορικού ΠΑΣΟΚ εναντίον των «εκτός», που δήθεν απειλούν να εισβάλλουν και να ανατρέψουν τις εσωκομματικές και κυβερνητικές ισορροπίες.
Κατάλοιπα αντιλήψεων εκείνης της περιόδου εμποδίζουν ένα μέρος δυνάμεων της δημοκρατικής Αριστεράς, να βγει από ένα φθίνοντα μικρόκοσμο και να προχωρήσει με αυτοπεποίθηση στη συνάντηση με το ΠΑΣΟΚ και την συγκρότηση της Κεντροαριστεράς. Όλα αυτά πρέπει να σαρωθούν από μια πρωτοβουλία μεγάλου βεληνεκούς που θα ενεργοποιήσει την κοινωνία.
Η ώρα του Πρωθυπουργού και η ετοιμότητα της Αριστεράς
Ο Κ. Σημίτης πρέπει να πάρει αυτή την πρωτοβουλία για την προώθηση ενός σχεδίου που δεν θα αφορά μόνο το ΠΑΣΟΚ αλλά το σύνολο των δυνάμεων που μπορούν να δώσουν το παρόν στην συγκρότηση της Κεντροαριστεράς. Καθαρά, δημόσια ώστε να είναι γνωστοί σε όλους οι όροι του παιχνιδιού.
Η εκσυγχρονιστική Αριστερά από την πλευρά της, για να είναι έτοιμη να ανταποκριθεί σε μια τέτοια πρωτοβουλία, πρέπει επειγόντως να ξεπεράσει τον κατακερματισμό της, να απορρίψει προσωπικές στρατηγικές και να αποκτήσει τον κρίσιμο όγκο. Οι παραδοσιακοί σχηματισμοί της Αριστεράς, μέσα σε συνθήκες ανακυκλούμενης εσωτερικής κρίσης τους, αδυνατούν να δώσουν λύση. Το ΚΚΕ με την παρωχημένη στρατηγική του είναι πολέμιος της κεντροαριστερής συσπείρωσης ενώ η ηγεσία του Συνασπισμού με αυτοκαταστροφική διάθεση συνεχίζει την πορεία προς την οριστική περιθωριοποίηση του χώρου.
Σε αυτή την συγκυρία, πολίτες και κινήσεις της ανανεωτικής και δημοκρατικής Αριστεράς, της αντιεθνικιστικής κινητοποίησης και της οικολογικής δράσης που επέλεξαν την κριτική συμπόρευση με το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα, πήραν την πρωτοβουλία να συνδιαμορφώσουν ένα χώρο συνάντησης, διαλόγου και κοινής δράσης.
Το υπό συγκρότηση Φόρουμ της σύγχρονης Αριστεράς και της Οικολογίας θα αποτελέσει ανοικτή πολιτική πρωτοβουλία συγκέντρωσης των διάσπαρτων έως τώρα δυνάμεων της μεταρρυθμιστικής Αριστεράς και της δημιουργικής οικολογίας και φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα πόλο έλξης για όσους στο μέλλον θα αισθανθούν την ανάγκη να εκφραστούν με παρόμοιο τρόπο.
Είναι ώρα μεγάλων πρωτοβουλιών, ώρα ευθύνης και συμμετοχής. Επειδή στην πολιτική τα κενά πάντοτε καλύπτονται, αν δεν πάρουμε εμείς την πρωτοβουλία από το χώρο της Κεντροαριστεράς, η πρωτοβουλία θα προέλθει από το χώρο της Κεντροδεξιάς.
*Ο Νίκος Μπίστης είναι εκπρόσωπος της Ανανεωτικής Εκσυγχρονιστικής Κίνησης της Αριστεράς