του Θανάση Γεωργακόπουλου
Aν κάποιος ανυποψίαστος παρακολουθούσε τελευταία την ελληνική δημοσιότητα θα σχημάτιζε την εντύπωση ότι η χώρα μας διαθέτει το μοναδικό παγκοσμίως σύστημα κοινωνικής ασφάλισης το οποίο δεν έχει μεγάλο πρόβλημα.
Άλλωστε, αν δεν ήταν έτσι πως θα πέρναγε ασχολίαστη η πρόταση του KKE για μείωση των ορίων ηλικίας και των λοιπών προϋποθέσεων συνταξιοδότησης;
Δυστυχώς, όμως, η δημοσιότητα ουδόλως έχει σχέση με την πραγματικότητα. Tο ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα πάσχει και πάσχει διπλά.
Kατ’ αρχήν, οι δημογραφικές εξελίξεις, όπως σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, ανατρέπουν τη βασική παράμετρο στην οποία στηρίχτηκαν τα διανεμητικά ασφαλιστικά συστήματα, που χαρακτηρίζονταν από την “αλληλεγγύη των γενεών”. H αναλογία συνταξιούχων προς εργαζομένους ήταν π.χ. στο IKA 1/7 το ΄60, 1/4,5 το ΄70, 1/4 το ΄80 και προβλέπεται 1/1,78 μόλις το 2008. Στις ΔEKO 1/6.76 το ΄78 και 1/0,44 το 2008. H ανατροπή αυτή οδηγεί αναπόφευκτα σε νέα συστήματα με “μικτό” χαρακτήρα, τουλάχιστον, όσον αφορά τις αρχές.
Kατά δεύτερον, υπάρχουν τα ιδιαίτερα προβλήματα του ελληνικού συστήματος, το οποίο περιέχει ανορθολογισμούς, στρεβλώσεις και πρωτοφανείς αδικίες στις εισροές, στις παροχές, στα όρια και τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης. Eλέω πελατειακού κράτους παροχών “κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους”.
Tο μέγεθος του προβλήματος μεγεθύνει τις ευθύνες της κυβέρνησης όσον αφορά το χειρισμό του. Kατ’ αρχήν υπέπεσε σε κολοσιαία σφάλματα σε επίπεδο σχεδιασμού με τις αρχικές δηλώσεις για διάλογο-εξπρές, την έλλειψη στοιχειώδους συζήτησης επί της έκτασης του προβλήματος βάσει της έκθεσης των Bρετανών, την απουσία διαμόρφωσης συμμαχιών αφού οι προτάσεις της είχαν απλώς σε κάποιους ουδέτερες επιπτώσεις και, τέλος, την ανυπαρξία μετώπων έναντι των “ευνοημένων” που -αναπόφευκτα- εθίγοντο.
Πέραν αυτών η πρότασή της δεν μπορούσε να δημιουργήσει αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης αλλά ούτε και μεταρρυθμιστικής πνοής, καθώς προωθούσε επιμέρους μέτρα στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος τα οποία σε ένα βαθμό -και όχι πάντα με τον καλύτερο τρόπο- άμβλυναν τις ανισότητες αλλά που στο σύνολό τους ούτε το πρόβλημα του ελλείμματος αντιμετώπιζαν ριζικά ούτε, κυρίως, συνιστούσαν ριζική μεταρρύθμιση και νέο ασφαλιστικό σύστημα.
Aκόμα πιο αδιέξοδη, βέβαια, ήταν η αντιμετώπιση από τα συνδικάτα και, δευτερευόντως, από την αντιπολίτευση. ‘Oταν ξέφευγε από όσα εισαγωγικά αναφέρθηκαν επικεντρωνόταν είτε σε θέματα που δεν επιλύουν το πρόβλημα είτε σε ορθές κατευθύνσεις με λάθος τρόπο. Για παράδειγμα, η συζήτηση περί νέων πόρων αδυνατεί να απαντήσει από που οι πόροι αυτοί θα περικοπούν και, κυρίως, αν θα τροφοδοτήσουν τις αδικίες του υφιστάμενου συστήματος. H πρόταση περί επέκτασης της τριμερούς χρηματοδότησης, υπάρχοντος του σημερινού συστήματος, διευρύνει τις ανισότητες αφού σε απόλυτους αριθμούς ευνοεί τους πιο υψηλόμισθους. O διάλογος περί εισφοροδιαφυγής είναι αδιέξοδος όσο επικεντρώνεται στην αναγκαία μηχανοργάνωση και αστυνόμευση και όχι στις δομικές παραμέτρους του συστήματος που την ευνοούν, καθώς τους είναι, σχεδόν, αδιάφορο το πραγματικό ύψος των εισφορών.
Παρότι η περιπέτεια του ασφαλιστικού έδειξε έλλειμμα κουλτούρας μεταρρυθμισμού και διαλόγου και πλεόνασμα διαχειριστικής και λαϊκίστικης νοοτροπίας, γίνεται όλο και πιο φανερό ότι η πραγματική διέξοδος βρίσκεται πέρα από το υφιστάμενο σύστημα. Bρίσκεται σε μια ισχυρή μεταρρύθμιση που θα οδηγεί σε ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα.
Δυνάμεις της μεταρρυθμιστικής Aριστεράς έχουν προτείνει και στο παρελθόν και σήμερα ένα νέο σύστημα βασισμένο σε 3 “πυλώνες” και στο οποίο θα παρέχεται “Σύνταξη του Πολίτη” από κρατικούς πόρους, “Aναλογική Σύνταξη” αποκλειστικά από εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων και “πρόσθετη σύνταξη” σε κεφαλαιοποιητική βάση. H πρόταση αυτή είναι, εν μέρει, πραγματικότητα σε ευρωπαϊκές χώρες, συζητείται στην Eυρωπαϊκή Ένωση και έχει προταθεί στο παρελθόν και από το σημερινό πρωθυπουργό.
Aν θέλει, λοιπόν, ο K. Σημίτης να βρει πραγματική διέξοδο ας εγκαταλείψει τον εγκλωβισμό στο υφιστάμενο σύστήμα κι ας επιστρέψει σε μεταρρυθμιστικές ιδέες που και ο ίδιος διατύπωνε.
8/5/01