( 3-9-00 Βραδυνή της Κυριακής)
Του Νίκου Μπίστη
Οι πρώτες τριβές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις στην μετά-Ελσίνκι περίοδο εμφανίστηκαν μέσα στο καλοκαίρι. Βασικό σημείο τριβής το Κυπριακό, όπου η εμμονή Ντενκτάς και ΄Αγκυρας στην αναγνώριση δύο κρατών και στη χαλαρή συνομοσπονδία οδηγούν τις συνομιλίες σε νέο αδιέξοδο. Δεν άργησαν λοιπόν σε Αθήνα και Λευκωσία οι φορείς της ανέξοδης αδιαλλαξίας να μιλήσουν για ναυάγιο του Ελσίνκι , για μονομερείς υποχωρήσεις της χώρας , να καταγγέλλουν ουσιαστικά Αθήνα και Λευκωσία χωρίς βέβαια να μας αποκαλύπτουν την εναλλακτική πρόταση που θα επέλυε το πρόβλημα. Στην πράξη εισηγούνται την επιστροφή στην πολιτική της έντασης η οποία ενώ δεν επέλυσε το Κυπριακό, εξυπηρέτησε την πολιτική των Τούρκων στρατηγών οι οποίοι επιθυμούν να είναι το Αιγαίο μόνιμη πηγή έντασης. Η απαίτηση του Προέδρου της κυπριακής Βουλής να αξιοποιήσει το θεσμικό του ρόλο για να απευθυνθεί στην Βουλή των Ελλήνων αναπτύσσοντας όχι τις θέσεις της κυπριακής Βουλής αλλά τις αντίστοιχες του κόμματός του, ήταν ίσως κορυφαία παρενέργεια. Είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσουν και άλλες με δεδομένο ότι το Κυπριακό πάντοτε επηρέαζε την πολιτική ζωή στην Αθήνα ενώ η Κύπρος μπαίνει σε μακριά προεκλογική περίοδο.
Όμως για πρώτη ίσως φορά υπάρχει η ελπίδα ότι θα πρυτανεύσουν ψύχραιμες και νηφάλιες προσεγγίσεις, ότι δεν θα παρασυρθούμε στην δίνη μιας υπερπατριωτικής πλειοδοσίας που στο παρελθόν απεδείχθη κακός σύμβουλος. ΄Ένα μεγάλο τμήμα του ελληνικού λαού και των Ελληνοκυπρίων δεν θέλουν να επιστρέψουν στον αποδεδειγμένα αδιέξοδο δρόμο της έντασης
( κρίση στο Αιγαίο, συνεχή γυμνάσια, ΄Ιμια, S-300). Τρία είναι τα σημεία αιχμής , τα οποία επικαλύπτονται εν μέρει , αλλά έχουν και την αυτονομία τους.
Το πλέον ακανθώδες πρόβλημα, το Κυπριακό, πρέπει σταθερά να επιδιωχθεί να επιλυθεί στην πορεία της ενταξιακής διαδικασίας της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση. Αν η αδιαλλαξία του Ντενκτάς καταστήσει αυτό αδύνατο, τότε η ελληνική πλευρά έχει το δύσκολο αλλά εφικτό έργο να πείσει τους εταίρους ότι η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν αποκλείει την μεταγενέστερη επανένωση του νησιού. Σε κάθε περίπτωση, όσο η ενταξιακή διαδικασία απρόσκοπτα προχωρά , όσο ο διεθνής παράγων παρά τις επιμέρους ενστάσεις γενικά παραμένει στο πλαίσιο που συμφωνήθηκε στο Ελσίνκι, η πίεση αντικειμενικά θα ασκείται και προς την τουρκοκυπριακή και την τουρκική πλευρά.
Το άλλο πολύ ενδιαφέρον σημείο είναι οι εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η σύγκρουση ανάμεσα στους «θεσμικούς» και τους «ευρωπαϊστές» από τη μια πλευρά και τους οπαδούς της ανεξέλεγκτης ισχύος των στρατηγών από την άλλη, πήρε συμβολικό χαρακτήρα στην πρόσφατη αντιπαράθεση του Προέδρου Σεζέρ με τον Ετζεβίτ. Μια ουσιαστική προσέγγιση της Τουρκίας προς την Ε.Ε. θα συνεπάγεται έναν εσωτερικό θεσμικό εκσυγχρονισμό και μια ομαλοποίηση των σχέσεων με την Ελλάδα. Σοβαροί οικονομικοί παράγοντες, ένα τμήμα του κατεστημένου, μια μερίδα διανοουμένων και το συνδικαλιστικό κίνημα επιθυμούν μια τέτοια εξέλιξη. Ισχυρότατες είναι και οι αντίρροπες δυνάμεις. Αυτή η διελκυστίνδα εξουσίας θα καθορίσει εν πολλοίς τις εξελίξεις , αλλά η τελική έκβαση απαιτεί χρόνο.
Τούτων δεδομένων, η απάντηση στο τρίτο σημείο αιχμής προκύπτει αβίαστα. Η Ελλάδα πρέπει να αποφύγει την παγίδα, την επιστροφή στην πολιτική της έντασης του παρελθόντος, που μόνο την τουρκική αδιαλλαξία εξυπηρετεί. Αντιθέτως οφείλει να συνεχίσει την σημερινή πολιτική ενίσχυσης της ύφεσης, του διαλόγου και της οικονομικής συνεργασίας που διαμορφώνει σταθερά επωφελή κανάλια συνεργασίας. Ο δρόμος της ελληνοτουρκικής προσέγγισης θα είναι μακρύς και με πολλές στροφές. Απαιτείται εμμονή σε μια πολιτική και νηφαλιότητα.