Κάποτε «η δύναμη του αυτονόητου» ήταν κοινός τόπος σε αυτή τη χώρα. Τώρα ούτε αυτό πλέον ισχύει. Η περιπέτεια του Οδυσσέα και της σημαίας επιβεβαίωσαν ότι το αυτονόητο δεν είναι πλέον αυτονόητο. Ακόμα και όταν το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου τάσσεται υπέρ της αυτονόητης λύσης, ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας αντιδρά στενόκαρδα και ξενοφοβικά. Αν κρίνουμε μόνο από τους τηλεοπτικούς εκπροσώπους αυτού του ρεύματος, δεν έχουμε τίποτα να φοβηθούμε.
Αλλά δυστυχώς δεν είναι έτσι. Έχει δημιουργηθεί και στη χώρα μας το υπόστρωμα για την συγκρότηση ενός σχετικά μαζικού ακροδεξιού κόμματος. Και ενώ σήμερα οι εκπρόσωποι του προκαλούν θυμηδία, ας θυμηθούμε την ευρωπαϊκή εμπειρία που διδάσκει ότι πάντοτε παρουσιάζεται ο κατάλληλος δημαγωγός όταν δημιουργηθούν οι κοινωνικές προϋποθέσεις και κυρίως όταν οι δυνάμεις της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης και της μετριοπάθειας στέκουν αμήχανες και αφοπλισμένες μπροστά σε αυτά τα φαινόμενα. Είναι λάθος του κ. Καραμανλή που δεν πήρε ο ίδιος θέση –όπως έπραξε με εξαιρετική ευθύτητα ο κ. Γεώργιος Ράλλης- και άφησε τη ΝΔ να διασύρεται στα παράθυρα από ακροδεξιούς που κάνουν κάθε σκεπτόμενο οπαδό της ΝΔ να φρικία. Ο κ. Σημίτης, από την άλλη, είναι απασχολημένος με όντως σοβαρά θέματα διαχείρισης θεωρώντας ότι το θέμα θα ξεφουσκώσει. Η δική μου αίσθηση είναι ότι θα πάρει διαστάσεις χιονοστιβάδας, αν δεν υπάρξει ένα μέτωπο δημοκρατικής επαγρύπνησης από τους φιλελεύθερους ως τους εκσυγχρονιστές και τους αριστερούς
Αν οι παλιές συλλογικότητες έχουν εξαφανιστεί και δεν έχει νόημα να προσπαθείς να τις αναστηλώσεις στις παλιές τους βάσεις , η χώρα έχει αναγκη από νέες συλλογικότητες, νέες συσπειρώσεις που τέμνουν οριζόντια τους υπάρχοντες πολιτικούς σχηματισμούς και ίσως προετοιμάζουν νέους. Σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαίο να μπει τώρα φραγμός στον αγοραίο υπερπατριωτισμό, στον εθνικισμό και στην έξαλλη εθνικοφροσύνη. Όλα αυτά που γεννούν το «αυγό του φιδιού», το σύγχρονο πρόσωπο του φασισμού, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Αυτό το αποτρόπαιο πρόσωπο που ξεκινά από τον αποκλεισμό του Αλβανού, το παραμερισμό του Έλληνα μειονοτικού από την Αλβανία, την καχυποψία απέναντι στον Ελληνοπόντιο, και καταλήγει σε μια γενική εχθρότητα απέναντι στον διαφορετικό, στον άλλο.
Τα ευρωπαϊκά κράτη ποτέ δεν ήταν φυλετικά καθαρά. Όταν ο Χίτλερ και οι εθνικοσοσιαλιστές προσπάθησαν να επιβάλλουν τη νέα τάξη, εδραζόμενοι στην καθαρότητα της Άρειας φυλής , συνένωσαν εναντίον τους τις δημοκρατίες της Δύσης και τη Σοβιετική Ένωση σε ένα αγώνα που κληροδότησε στις επερχόμενες γενιές μια πλούσια αντιφασιστική και βαθύτατα ουμανιστική κληρονομιά. 55 χρόνια μετά, αυτή η αυτονόητη παράδοση έχει υποστεί ρωγμές. Οι νέες αναπότρεπτες εξελίξεις, η παγκοσμιοποίηση με όσα θετικά και αρνητικά επιφέρει, τα μεγάλα μεταναστευτικά κύματα που οργισμένα από την ανέχεια και την εκμετάλλευση ανεβαίνουν προς τις πλούσιες χώρες για μια καλύτερη ζωή, όλα αυτά καθιστούν ευάλωτα σε εθνικιστικές και ρατσιστικές προσεγγίσεις μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Ο συνδυασμός ανεργίας, ανασφάλειας και πολιτιστικής ένδειας, γεννάει ένα εκρηκτικό μείγμα που το πυροδοτεί ο εθνικισμός και η ξενοφοβία.
Ακριβώς επειδή η κοινωνία μας στο μέλλον θα είναι περισσότερο από ποτέ μια πολυπολιτισμική κοινωνία, οφείλουμε με εμπιστοσύνη στις αξίες της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς και στους κανόνες ενός σύγχρονου δημοκρατικού ευρωπαϊκού κράτους, να διαμορφώσουμε τους όρους ένταξης – και όχι αφομοίωσης – των οικονομικών μεταναστών που θα επιλέξουν την Ελλάδα ως δεύτερη πατρίδα τους.
* Ο Ν. Μπίστης είναι δικηγόρος και εκπρόσωπος της Ανανεωτικής Εκσυγχρονιστικής Κίνησης της Αριστεράς