…πολύ κακό για το τίποτα;

μια πιθανή κατάληξη της απόπειρας αλλαγής του εκλογικού νόμου

του Θανάση Γεωργακόπουλου

Η συζήτηση που έχει έως τώρα διεξαχθεί, με αφορμή την κυβερνητική πρόταση για την αλλαγή του εκλογικού νόμου, δεινοπαθεί από ορισμένες στάσεις. Η πρώτη είναι της Ν.Δ., η οποία επικαλούμενη την χρονική εγγύτητα των προσεχών εκλογών, αρνείται να προσέλθει στο διάλογο, επιδεικνύοντας έναν πρωτοφανή αντιπολιτευτικό αρνητισμό, αφού, παρότι η συζήτηση είναι, πράγματι, τραγικά καθυστερημένη, ο εκλογικός νόμος δε θα εφαρμοσθεί στις προσεχείς εκλογές. Η δεύτερη είναι η δογματική προσκόλληση στην απλή αναλογική, η οποία αρχικά οδηγούσε στην άρνηση ακόμα και της συμμετοχής στο διάλογο ή στη «μεσοβέζικη» στάση της συμμετοχής αλλ’ όχι της συζήτησης (!) και, τελικά, στη φαντασίωση του «τρίτου πόλου». Τέλος, είναι οι λίγοι που στην αρχή …ανακάλυψαν πως η κυβερνητική πρόταση φέρνει μια «νέα μεταπολίτευση» (!!) ενώ, λίγο αργότερα, είδαν στη «διπλή κάλπη» κάτι σαν … «εκσυγχρονιστικό Γκράαλ».

Μ’ αυτά και με ΄κείνα συζήτηση σοβαρή δε μπορεί να γίνει. Μ’ αυτά και με ΄κείνα, συσκοτίζονται τα ουσιαστικά προβλήματα, καθώς και ο πραγματικός κίνδυνος που είναι να οδηγηθούμε, παρά τις κινδυνολογίες ή τις ρητορίες, σε μια ρύθμιση που θα ανταποκρίνεται στη ρήση “πολύ κακό για το τίποτα”.

Ο κίνδυνος μεγιστοποιείται εξαιτίας της …ωριμότητάς του προβλήματος. Εδώ και καιρό έχει προταθεί και, μάλιστα, από επιφανείς πολιτικούς παράγοντες απ’ όλους τους χώρους η εισαγωγή του “γερμανικού εκλογικού συστήματος” προσαρμοσμένου στα ελληνικά δεδομένα. Έχει, επίσης, προταθεί από αρκετούς (Θ. Πάγκαλος, Σ. Κοσμίδης κ.ά.) η παραπλήσια ιδέα ενός συστήματος με 200 μονοεδρικές περιφέρειες και 100 έδρες με απόλυτη απλή αναλογική.

Όμως, η κυβερνητική πρόταση δεν αποτελεί μια τέτοια “καθαρή λύση” ούτε συνιστά την αναγκαία μεταρρυθμιστική τομή που θ’ άνοιγε ορίζοντες στην πολιτική ζωή του τόπου.

Μπορεί ν’ ανοίγει τη συζήτηση για ένα κρίσιμο ζήτημα της αρχιτεκτονικής του πολιτικού συστήματος, όμως, η συζήτηση είναι υπερβολικά καθυστερημένη και, επιπλέον, έπεται της συνταγματικής αναθεώρησης. Επρόκειτο για μοναδική ευκαιρία ώστε να προηγηθεί ο σχετικός διάλογος αλλά και -στο πλαίσιό της- να προωθηθούν συνταγματικές ρυθμίσεις όσον αφορά τις περιφέρειες ή “δρακόντιες” ρήτρες (όπως ισχύει στη Γερμανία) για τη δημοκρατική κατάρτιση της όποιας “λίστας”. Χωρίς αυτές ή παρόμοιες ρήτρες οι κατηγορίες για ένταση του “αρχηγισμού”, μέσω της εισαγωγής της λίστας, ανεξαρτήτως των διάφορων πραγματικών αιτίων τους, γίνονται εύκολα πιστευτές.

Έπειτα, η συζήτηση προηγείται υπερώριμων ρυθμίσεων για το σύστημα διακυβέρνησης, όπως ήταν η προώθηση του “Καποδίστρια Νο 2”, που καθυστέρησε -παραδειγματικά. ¨Ομως, η δημιουργία λιγότερων και αυτοδιοικούμενων περιφερειών και λιγότερων και πιο ισχυρών Δήμων, θα οδηγούσε σε μια πιο ώριμη και διαφανή οριοθέτηση του πεδίου εφαρμογής του εκλογικού νόμου. Θα καθιστούσε τόσο τις μονοεδρικές όσο και τις ευρύτερες περιφέρειες μονόδρομο. Είναι, βέβαια, αλήθεια πως έστω και καθυστερημένα φαίνεται να γίνεται αντιληπτό από την κυβέρνηση το πρωθύστερο των πρωτοβουλιών της και διακηρύσσεται η ανάγκη να συνδυασθεί η αλλαγή του εκλογικού νόμου με την ευρύτερη διοικητική αναδιάρθρωση. Όμως, οι πρώτες ιδέες γι’ αυτή την αναδιάρθρωση είναι αρκετά περιπεπλεγμένες και δεν φαίνεται να οδηγούν σ’ ένα απλό, σαφές και λειτουργικό σχήμα.

Είναι φυσικό τα προαναφερθέντα να επιβαρύνουν το κλίμα όσον αφορά την κυβερνητική πρόταση, με αποτέλεσμα να παρακάμπτονται ακόμα και κάποια θετικά της στοιχεία π.χ. η απελευθερωση της δυνατότητας συνεργασιών μεταξύ υπαρκτών ιδεολογικοπολιτικών ρευμάτων. Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι η κυβερνητική πρόταση εκτός από τα προαναφερθέντα “γενετικά” της προβλήματα εμπεριέχει υπερβολικά μεγάλη δόση ασαφειών, (1) όπως αναλύθηκε διεξοδικά στο εξαιρετικό κείμενο του Ηλία Νικολακόπουλου στα “ΝΕΑ” (26.7.03). Επιπλέον, δε, περιλαμβάνει και προβληματικά στοιχεία, π.χ. τη “διπλή κάλπη”, η οποία, επειδή δεν συνδέεται με μονοεδρικές περιφέρειες, κινδυνεύει από τη μια να μας επαναφέρει στο παρελθόν, σε “… κάτι αντίστοιχο με τους “ανόσιους γάμους” της εποχής του σφαιριδίου …”, όπως έγραψε ο Η. Νικολακόπουλος κι από την άλλη να ενισχύσει αρνητικές πλευρές του παρόντος, όπως η “μιντιοποίηση” της πολιτικής.

Πάντως τελικά, με βάση την -έως τώρα- ενδοπασοκική συζήτηση, φαίνεται πως ορισμένα από τα προβληματικά στοιχεία οδεύουν προς απόσυρση. Το θέμα, όμως, είναι ότι αυτά τα προβληματικά είναι -κατ’ ουσίαν- και τα καινούρια στοιχεία της πρότασης. Αν αποσυρθούν θα μείνουν οι ασάφειες που -ως συνήθως- θα διασαφηνισθούν συντηρητικά και όχι ριζοσπαστικά-μεταρρυθμιστικά.

Οπότε από το όλο εγχείρημα αλλαγής του εκλογικού νόμου θα μείνουν δυο-τρεις (θετικές) τροποποιήσεις του υφιστάμενου εκλογικού νόμου.

Εν ολίγοις, θα πρόκειται για “πολύ κακό για το τίποτα”.

(1) ο τρόπος εκλογής στην ευρύτερη περιφέρεια και η εφαρμογή της αναλογίας-“κολοκυθιά” 3/1, ο μηχανισμός της “νέας εξομάλυνσης”, ο ακριβής χαρακτήρας της “διπλής ψήφου” και πολλά άλλα.

05/08/03